Wywiad Pawła Kwiatkowskiego, dyrektora zarządzającego w Orde, z Jackiem Szarganem, technologiem z firmy Buzil Polska. W rozmowie poruszony jest temat norm CLP, ich wpływu na ochronę zdrowia publicznego i środowiska naturalnego.

Choć normy CLP obowiązują już od kilku lat, wciąż budzą wątpliwości. Omawiamy w tym artykule kwestie odpowiedzialności użytkownikóww zakresie właściwego stosowania środków czystości oraz wpływ wyborów konsumentów na zdrowie i środowisko. Zapraszamy do lektury, która przyniesie praktyczne korzyści!

 

 

Paweł Kwiatkowski: Dzień dobry Panie Jacku. Cieszę się, że po raz kolejny przyjął Pan nasze zaproszenie. Dziś obchodzimy Światowy Dzień Zdrowia, jest to doskonała okazja do tego, aby porozmawiać na temat norm CLP oraz ich wpływu na ochronę zdrowia publicznego i środowiska naturalnego. Chcielibyśmy także omówić zagadnienie odpowiedzialności użytkowników w zakresie właściwego stosowania środków czystości oraz wpływ wyborów konsumentów na zdrowie i środowisko. Czy na początek mógłby Pan wyjaśnić naszym czytelnikom, co oznacza skrót CLP?

Jacek Szargan: Dzień dobry Panie Pawle. Dziękuję za zaproszenie. Z przyjemnością podzielę się swoją wiedzą w tym temacie. Najprościej mówiąc, skrót CLP oznacza w języku angielskim Classification, Labelling and Packaging. Jest to przepis regulujący klasyfikację, oznakowanie i pakowanie substancji i mieszanin chemicznych, który określa, jakie informacje muszą być udostępnione użytkownikom w celu zapewnienia bezpiecznego korzystania z produktów chemicznych (w tym środków do utrzymania czystości). Dzięki CLP można dowiedzieć się, jakie substancje niebezpieczne znajdują się w produktach chemicznych oraz jak postępować z danym produktem w sposób bezpieczny dla zdrowia i środowiska.

 

P.K.: Dlaczego Komisja UE zdecydowała się na wdrożenie rozporządzenia CLP?

J.SZ.: Rozporządzenie CLP zostało wdrożone przez Komisję UE w celu wyeliminowania niejasności i nieścisłości związanych z klasyfikacją oraz oznakowaniem substancji i mieszanin chemicznych. Uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008, Komisja UE zauważyła, że niektóre uwagi dotyczące substancji są nieścisłe i powodują niepewność co do prawidłowej wykładni zobowiązań prawnych. W szczególności, że niektóre z tych uwag można interpretować w ten sposób, że substancje, w odniesieniu do których mają zastosowanie przedmiotowe uwagi, mogą pod pewnymi warunkami pozostać niesklasyfikowane, podczas gdy w rzeczywistości powinny być klasyfikowane zgodnie z tytułem rozporządzenia CLP.

Celem CLP jest zapewnienie jednolitych kryteriów klasyfikacji i oznakowania substancji oraz mieszanin chemicznych, co ma przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa użytkowników produktów chemicznych.

 

P.K.: W takim razie, jaki wpływ wywarło to rozporządzenie na sam produkt oraz zachowania producentów?

J.Sz.: Bardzo duży. Jeśli chodzi o naszą firmę, wiele produktów, które przed tą dyrektywą nie wymagały oznakowania, po jej wprowadzeniu otrzymało różnego rodzaju oznaczenia. Konkretnie:

• 43 produkty pozostały bez oznaczenia;
• 18 produktów otrzymało nowe oznaczenie adekwatne do dawnego symbolu niebezpiecznego;
• 23 produkty, które do tej pory nie wymagały oznakowania, otrzymało nowy symbol substancji niebezpiecznych – „drażniący“ (wykrzyknik);
• 5 produktów, które do tej pory nie wymagały oznakowania, otrzymało nowy symbol substancji niebezpiecznej – „żrący“;
• 14 produktów znakowanych dotychczas jako „drażniące“ otrzymało nowy symbol – „żrący“.Zmiana oznakowania na produkcie w dużym stopniu wpłynęła na użytkowanie tych produktów, zarówno jeśli chodzi o samo zachowanie, procedury zakupu, jak i stosowanie ochrony osobistej.

 

 

P. K.: Co w praktyce dla konsumenta oznacza wdrożenie CLP? Czy konsumenci powinni na przykład stosować środki ochrony osobistej?

J.Sz.: W praktyce wdrożenie CLP oznacza dla konsumentów duże zmiany. Warto zaznaczyć, że nawet płyny do naczyń mają obecnie oznakowanie “drażniący” – wykrzyknik w czerwonym rombie. Oznacza to, że od tego momentu czyszczenie naczyń powinno odbywać się z założeniem rękawic ochrony pierwszego stopnia. Wcześniej mało kto zakładał rękawice do mycia i czyszczenia naczyń. Dodam, że firma Orde była jedną z pierwszych firm, dla których przeprowadziłem takie szkolenia informacyjne dla personelu DOK oraz klientów.

 

P.K.: Powiedzieliśmy sobie o wpływie CLP na nasze codzienne życie. Interesuje mnie, myślę, że naszych czytelników również, jaka jest klasyfikacja i istota norm CLP ze względu na zagrożenie dla środowiska naturalnego?

J.Sz.: W odpowiedzi na to pytanie należy nawiązać do skrótu GHS, który oznacza Globally Harmonised System, a po polsku: Globalnie Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów.

GHS ma na celu stworzenie jednolitego, światowego systemu klasyfikacji i oznakowania substancji i mieszanin, takich jak środki czyszczące. W Europie wprowadzono to jako rozporządzenie CLP, które zastąpiło poprzedni system REACH. Dzięki niemu zarejestrowano już kilkaset tysięcy substancji i oznakowano je zgodnie z nowymi wymogami, które obejmują ograniczenia w użytkowaniu, ochronę osobistą, przewóz, zgody na wprowadzenie do obszarów użytkowych i utylizację opakowań.

Od 2015 roku wszystkie rodzaje środków chemicznych, w tym konsumencka, detaliczna, profesjonalna, budowlana, techniczna i specjalistyczna, mają bardziej restrykcyjne oznakowania, co daje nam najważniejszą informację, że musimy chronić nasze organizmy. Zmienione normy są zawarte w drugim załączniku tego rozporządzenia w postaci uwag.

 

P.K.: I jeszcze jedno pytanie, które z pewnością chciałyby zadać osoby, na poważnie traktujące temat ochrony swojego zdrowia. Kiedy substancja jest uważana za rakotwórczą? I gdzie możemy sprawdzić, czy dana substancja wykazuje właściwości rakotwórcze?

J.Sz.: Na początku postarajmy się rozróżnić dwa terminy: czynnik rakotwórczy i substancja rakotwórcza.

Czynnik rakotwórczości to właściwości czynników chemicznych lub fizycznych warunkujące wywoływanie przez dany czynnik chorób nowotworowych u ludzi i zwierząt.

Substancja rakotwórcza to substancja lub mieszanina substancji powodujących powstanie raka, lub zwiększających częstotliwość jego występowania. Zmiany nowotworowe mogą ujawnić się po upływie wielu lat od chwili pierwszego narażenia na te substancje. Okres tego opóźnienia jest nazywany okresem latencji i może wynosić od kilku do nawet 40 lat.

Działanie mutagenne dotyczy przede wszystkim substancji, które mogą spowodować mutacje w komórkach rozrodczych u ludzi i mogą zostać przekazane potomstwu. Czynniki rakotwórcze lub mutagenne są określone w § 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy.

Wszystkie substancje rakotwórcze są dziś oznaczane. Można je znaleźć, korzystając z informacji zawartych na stronie internetowej ECHA (Europejska Agencja Chemikaliów): http://echa.europa.eu/pl/information-on-chemicals

Aby zidentyfikować substancję zakwalifikowaną jako rakotwórczą należy:

• zaznaczyć zapoznanie się z informacją prawną,
• wpisać nazwę substancji (wg IUPAC) lub nr WE lub CAS,
• wybrać kategorię „Wykaz dotyczący klasyfikacji i oznakowania”,
• z listy wybrać szukaną substancję i kliknąć „lupę”, aby wyświetlić klasyfikację.

 

P.K.: Na co powinniśmy zwracać uwagę przy wyborze środków do sprzątania?

J. Sz.: Aby dobrze wybrać środek czyszczący, należy wziąć pod uwagę kilka czynników.

Po pierwsze, musimy zidentyfikować materiał, który chcemy oczyścić, ponieważ nie zawsze wystarczy użyć środka oznaczonego jako bezpieczny dla środowiska czy wolny od oznakowania – CLP Free. Na przykład, jeśli chcemy usunąć kamień z twardej wody lub olej z maszyny produkcyjnej, będziemy potrzebowali bardziej agresywnego środka czyszczącego.

Po drugie, jeśli chcemy oczyścić ogólnie obiekt, warto wybrać chemię o skutecznym, ale jednocześnie bezpiecznym składzie dla człowieka i środowiska, bez oznakowania jako drażniący lub żrący.

Po trzecie, to my jako użytkownicy decydujemy, czy chcemy wydać dodatkowe środki finansowe na BHP, ponieważ zapisy na kartach charakterystyki produktów mogą wymagać stosowania dodatkowej ochrony osobistej. W codziennych czynnościach zaleca się stosowanie chemii bez znaków niebezpiecznych, natomiast w czyszczeniach specjalistycznych oferta środków czyszczących może być bardziej ograniczona, a zastosowanie środków bez oznak niebezpiecznych może wymagać dodatkowej ochrony osobistej – warto wtedy zajrzeć do sekcji dotyczącej ochrony osobistej, znajdującej się na karcie charakterystyki produktu.

 

P. K.: Dlaczego w firmie Buzil nie używa się chloru przy produkcji środków czyszczących?

J.Sz.: Chlor jest bardzo popularnym składnikiem w środkach czyszczących, jednak osobiście odradzam jego stosowanie ze względu na to, że może uszkodzić wiele rodzajów materiałów, takich jak metal, tworzywa i ceramika. Chlor może powodować wyblaknięcia, a także wpływać negatywnie na strukturę materiałów. Ponadto jego właściwości chemiczne sprawiają, że nie jest on skutecznym środkiem do usuwania kamienia wodnego z powierzchni sanitarnych. To ważny argument, dlaczego nie należy go stosować, jeśli chcemy uniknąć uszkodzeń naszych materiałów wykończeniowych.

W naszej ofercie mamy tylko jeden środek z chlorową bazą, używany do dezynfekcji tkanin w pralnictwie przemysłowym.

 

 

P. K.: Jakie środki do czyszczenia obiektów wybrać z tak szerokiej oferty?

J. Sz.: Wiele zależy od przeznaczenia.

Dla obszarów chronionych, takich jak np. Natura 2000, firmy i obiekty z mikrobiologicznymi oczyszczalniami ścieków powinny stosować chemię z odpowiednimi znakami np. EU Ecolabel. Jest to istotne zarówno dla ochrony różnorodności gatunków, jak i dla ochrony naszej planety. Wybór odpowiednich środków, takich jak środki ekologiczne, stanowi proste i skuteczne rozwiązanie w tym przypadku.

 

Do codziennego czyszczenia i utrzymania obiektów można stosować standardowe środki czyszczące bez znaków niebezpiecznych.
Jednakże, do czyszczenia specjalistycznego, konieczne jest stosowanie środków z odpowiednią wersją ochrony osobistej, aby ograniczyć potencjalne działania rakotwórcze i mutagenne dla naszego organizmu.

P.K.: Dziękuję Panu za rozmowę. Sądzę, że ten temat jest ważny dla naszych czytelników, bo choć normy CLP obowiązują już od kilku lat, wciąż budzą wątpliwości, dlatego tym bardziej warto było przybliżyć ten temat.

J.Sz.: Również dziękuję za rozmowę i możliwość nie tylko przybliżenia tematu, ale również wniosków do jego przestrzegania od strony użytkownika.